TÜRK TABİPLER BİRLİĞİNİN AÇIKLAMASI

Hazırlayanlar:

Av. Tülay Ekici

Av. Süs Özçelik

I. HEKİMLERİN ÇALIŞMA SÜRESİ

A. AMME GÖREVLİSİ HEKİMLERİN ÇALIŞMA SÜRESİ

a. Genel Yerine:

657 sayılı Çap Memurları Kanunu’nun 99. maddesi uyarınca haftalık çalışma süresi 40 saattir.

Maddenin devamında özel kanunlarla yahut bu kanuna yahut özel kanunlara dayanılarak çıkarılacak tüzük ve yönetmeliklerle, kurumların ve hizmetlerin özellikleri dikkate alınmak kanalıyla farklı çalışma sürelerinin belirlenebileceği düzenlenmiştir.

Kamu görevlisi hekimlerin günlük çalışma sürelerine yönelik tıpkı üst sınır belirtilmemiştir. Gine haftalık ya birlikte günlük alışılagelen çalışma sürelerinin dışında, çok çalışma sürelerinin üst sınırını belirleyen tıpkı düzenleme dahi yoktur.

Aşkın çalışmanın üst sınırının olmaması, hekimlerin dinlenme haklarını ortadan kaldırıcı uygulamalara sefer açmaktadır. Meğer tam dinlenme olmaksızın insanların çalıştırılması henüz yüzyılın başında yasaklanan aynı çalışma biçimidir.

Anayasa’nın “Çalışma Şartları Ve Dinlenme Hakkı” başlıklı 50. maddesine göre “Soluklanmak çalışanların hakkıdır.” Bu hak anne hak ve hürriyetlerden olması dolayısıyla şahsa bağlı devredilemez toplumsal bire bir haktır. Anayasanın 50. maddesinin gerekçesine göre üstelik istirahat hakkı “…hem çalışanın bedeniyle korunması için zorunlu hem dahi çalışanın dinlenme sonrası çalışmasının verimi içmağara gereklidir.” 1961 Anayasası döneminde Anayasa Mahkemesi’nin hafta tatili üstüne verdiği bir kararında da “…bugün Dünyada çalışan bütün kişilerin dinlenmeleri gerektiği, bunun sağlığı esirgeme koşullarından olduğu, dinlenmenin çalışmaktan doğzaman yıpranmaları giderdiği ve çalışanlara daha bereketli, henüz artağan çalışma olanağı sağladığı ve böylece hem çalışdakika kişinin hem dahi çalışmakla ilgilendiren bulunan toplumun yararının bulunduğu kabul edilmektedir” denilmiştir.1

Avrupa Birliği Parlamentosunun üye ülkeler açısından bağlayıcı ve mecburi 1993 gün ve 104/EC ve 2003 çağ ve 88/EC sayılı direktiflerinde, hekimlerin günlük çalışma süres 8 saat olup bu süre haftalık 40 saati aşmayacaktır.Zorunla hallerde günlük çalışma süresi 10 saati aşmamak üzere uzatılabilecektir. Ancak günlük 10 saatlik çalıştırma halinde da, çalışanlar yönünden aynı yılda 24 hafta sayı farkı 8 saatlik çalışmayı güvence altına alacak şekilde çalışma düzenin belirlenmesi zorunludur.

Avrupa Birliği Mahkemesi’nin 03.10.2000 tarihli SÄ°MAP, 09.09.2003 tarihli JAGLER ve 11.01.2007 tarihli VOREL kararında, hekimlerin nöbetler karışma haftalık çalışma sürelerinin en çok 48 saat olabileceği belirtilmiştir.

Türk Tabipleri Birliği hekimlerin, sağlık personelinin çalıştırılmalarına günlük ve haftalık üst sınır getirilmesine yönelik yasa önerileri hazırlayıp bütün politik partiler düzeyinde girişimde bulunmakta, hekimler adına bu alanda açıulan davalara destek olmaktadır.

b. Işın Bilimi Uzmanları Yönünden:

5947 sayılı “Üniversite ve Sağlık Personelinin Cemi Gün Çalışmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 9. maddesi ile 3153 sayılı Radiyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Yasa’a “Ek Özellik 1” eklenmiş ve sağlık hizmeti alanında radyasyonla çalışdakika personelin haftalık çalışma süresi 35 saat kendisine düzenlenmiştir.

B. AİLE HEKİMLERİNİN ÇALIŞMA SÜRESİ:

Sülale Hekimliği Uçucu Uygulaması Kapsamında Sağlık Bakanlığınca Çalıştırıulan Personele Yapılacak Ödemeler ve Sözleşme Şartları Hakkında Yönetmelik’mağara 10. maddesi uyarınca eş hekimlerinin haftalık çalışma süresi 40 saattir. Söz konusu maddeye göre; · Ev hekimleri ve ev sağlığı elemanları, evgin yahut olağanüstü hâller hariç, haftada kırk saatten beş altı olmamak kaydı ile ilgilendiren ocak hekiminin talebi ve evcil sağlık idaresinin onayı ile belirlenen çalışma saatleri içinde çalışırlar. · Haftada kırk saatten aşkın veya hafta sonları çalışma aile hekiminin ve aile sağlığı elemanının talebi üzerine yapılabilir. · Çalışma saatleri haftanın tüm günlerine yayılabilir. · Karı hekimleri, görev tanımlarında belirlenen nöbet, evgin yardım hizmetleri, olağanüstü durumlarda yapacakları hizmetler, cemiyet sağlığı ve ayrımsız hizmetlerde ocak hekimleri ve aile sağlığı elemanları, çalışma saatleri dışında yahut hafta tatili ve resmi tatillerde üstelik çalıştırılabilirler. Aile hekimlerine fazla çalışma sürelerine ilişhedef katma ödeme yapılacağına ilişkin tıpkı düzenleme bulunmamaktadır. Familya Hekimlerine yönelik olara belirlenen bu çalışma rejimi çalışanlarının korunması amacı ile çalışma süresi ve çalışma günlerinin sınırlandırılmasına yönelik tüm millî ve uluslar arası düzenlemelere aykırı düşmektedir.

C. ÖZEL ÇEKICILIK VE KURULUŞLARDA ÇALIŞAN HEKÄ°MLERÄ°N ÇALIŞMA SÜRESÄ°

a. Umumi Namına

İş Kanunu’nun 63. maddesi uyarınca iş akdine dayalı namına görev yapan hekimler içmağara haftalık çalışma süresi 45 saattir. Etraf iş sözleşmesi ile haftalık 45 saatlik çalışma süresinin altında bir çalışma süresi kararlaştırabilirler. 63. maddenin devamında bu sürenin, sözleşme ile damarı bozuk kararlaştırılmadıkça haftanın çalışılan günlerine eşkapik ölçüde bölünerek uygulanacağı düzenlenmiştir.

Ayrıca maddenin 2. fıkrasına göre, günlük çalışma süresi hiçbenzeri biçimde 11 saati aşamaz.

b. Işın Bilimi Uzmanlarına Yönünden:

İş Kanunu’nun 63. maddesi ve Sağlık Bakanlığı ile Çalışma Bakanlığının ortaklaşa hazırlayıp yürürlüğe koyduğu ‘Sağlık Kuralları Bakımından Günde Fakat 7,5 Saat yahut Elan Bir Iki Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik’ hükümlerine göre günlük maksimal çalışma süresi 7,5 saat yerine belirlenmiştir.

Fakat Radiyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğçeri Fizik Tedavisi Müesseseleri Hakkında Kanunda özel kuruluş-amme kurumu ayrımına gidilmediğinden ve yasa hükmü karşısında inatçı yöndeki Yönetmelik hükmünün hukuken uygulanma olanağı bulunmadığından haftalık maksimum 35 saatlik çalışma süresinin özelde görev eden hekimler için birlikte uygulanması gerekir,

II. NÖBET-ÇOK ÇALIŞMA

Yataklı Otama Kurumları İşletme Yönetmeliği’nin 42. maddesinde nöbetler, Ivedili, Branş, Ä°cap ve Normal nöbet kalkışmak üzere dört gruba ayrılmıştır.

A.NÖBET GENEL ESASLARI

Umumi adına yataklı tedavi kurumlarında nöbet; normal çalışma saatleri dışında ve resmi dinlence günlerinde dışarıdan ati hastalarla, çekicilik içindeki hastaların ivedili durumlarında tıbbi ve bununla ait idari ve teknik yardımları vaktinde sağlayabilmek, olması muhtemel yönetimsel ve teknik olay ve kazalara zamanında müdahale edebilmek amacını güder.

Nöbet Saat 8.00’den ertesi gün 8.00’e büyüklüğünde bitmeme bedel. Ä°cap nöbeti dışındaki nöbet türlerinde nöbetçi olanlar kurumdan ayrılamaz.

B.NÖBET TÜRLERİ

a. İcapçı (Ocak) Nöbeti:

Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğinin 42. maddesinin 1. fıkrasının (A) bendine göre;

Gürpedek fazla uzmanın bulunduğu, fakat tutulacak nöbet miktarı karşısında uzman sayısının ensiz kaldığı sağlık kuruluşunda uygulanır.

Başhekim dahil iki yahut üç bilirkişi kâin kurumlarda elden bu nöbeti tutulur.

İcap nöbetçisi, akşam vizitlerini yapar, faaliyet dışında bulunduğu yeri bildirir, davet edildiğinde kuruma dirimsel.

b. Alışılagelen Nöbet:

Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğinin 42. maddesinin 1. fıkrasının (B) bendine göre;

Himmet saatleri dışında personelin himmet başlangıç saatini değiştirerek veya sefer sistemi ile gördürülemeyen veyahut bunların dışında artan hizmetlerin yürütülmesi için düzenlenen nöbet şeklidir.

Amacı sağlık hizmetinin düzentileme saati dışındaki devamını sürdürerek yönetsel ve tıbbi hizmetlerde süreklilik sağlamaktadır.

Baştabip dahil dört ve daha yukarı otacı mevcut kurumlarda takkadak bu nöbet tutulur.

c. Ivedi Nöbeti:

Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğinin 42. maddesinin 1. fıkrasının (C) bendine göre;

Hastanenin türüne, iş durumuna, personel mevcuduna, hizmetin gereklerine göre başotacı tarafından düzenlenir.

Müstacel nöbeti tutanlar bire bir başka nöbete dahil edilemez.

Ehlivukuf durumu müsait olan kurumlarda lüzum görülen branşlar içmağara alışılagelen nöbete ilave adına ayrıca ivedili nöbeti konulabilir. Bu takdirde evgin nöbetine iştirak edecek diğçeri sağlık ve yardımcı sağlık personelinin kimler olacağını ve bunların miktarını başotacı tesbit şayan.

Müstacel nöbeti tutanlar benzeri başka nöbete karışma edilmezler.

Evgin nöbeti markajcı uzmanın talebi üzerine yapılacak, çağrıya ilgili arka uzmanı ve diğçeri personel uymaya zorunludur.

d. Branş Nöbeti

Pattadak aşkın genel cerrahi, iç hastalıkları klinikleri ve kadın hastalıkları ve doğum kliniği kâin yataklı otama kurumlarında tutulur.

Kliniklerdeki bütün personel branş nöbetine dahil edilir.

Branş nöbeti tutanlar aynı başka nöbete dahil edilemez.

e.Işın Bilimi Uzmanları Yönünden Nöbete Ä°lişmaksat Özel Düzenlemeler

Işın Bilimi uzmanları ancak günlük mücahede süresi ile sınırlı kalkmak üzere (haftalık 35 saat) ve hizmetin gereği adına nöbete dâhil edilebilir.

Radyoloji uzmanları, yemeden içmeden radyoloji ve nükleer tıp birimlerinde, müstacel tanı ve tedavinin uygulanabileceği durumlarla sınırlı yerine nöbete karışma edilebilirler.

C. NÖBET UYGULAMALARI:

a. Asistan Hekim Nöbetleri,

Nöbet tutturulan araştırma görevlisi/ araştırma görevlileri tıpta uzmanlık eğitimi gören öğrencilerdir. Tıpta ve Dişhekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği’nin 4/1-l maddesine göre uzmanlık öğrencileri “Kurumlarındaki takım ve pozisyonları ne olursa olsun bu Yönetmelik hükümlerine göre uzmanlık eğitimi gören kişiler” olarak tanımlanmıştır. Yönetmeliğmağara; 26. maddesinin 3. fıkrası uyarınca uzmanlık öğrencileri eğitim sorumlusunun gözetim ve denetiminde araştırma ve eğitim çalışmalarında ve sağlık hizmeti sunumunda görev alabilir. Aynı maddenin 2. fıkrası uyarınca üstelik uzmanlık eğitimi uygulamasından sayılmayan işlerde görevlendirilemezler. Uzmanlık öğrencilerinin eğitim aldıkları kurumlardaki nöbet ve çalışma düzenlerinin Yönetmelikle düzenlenen bu temel kurallara göre belirlenmesi gerekmektedir.

Bu kurallar uyarınca asistanlara özlük alanlarında eğitim sorumlusu gözetimi olmaksızın nöbet tutturulması hukuka aykırı olduğu gibi uzmanlık eğitimi ile ilgisi yoksuz hizmetlerde nöbet tutturulması da mevzuata aykırıdır. Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliğinin 7/ç maddesi uyarınca Tıpta Uzmanlık Kurulu tarafından 21-22-23.06.2010 gün ve 82 sayılı Değişmeyen ile Tıpta Uzmanlık dallarının rotasyonları ve süreleri belirlenmiştir. Örneğmağara bu yer değiştirme kararlarına göre evgin tıp uzmanlık dalına yönelik tıpkısı rotasyonu sıfır dalların evgin servislerde nöbetçi hekim olarak görevlendirilmesi üstelik mevzuata aykırıdır. Çünkü bu tür icraat uzmanlık eğitimi uygulamasından sayıulan işler kapsamında kayran almamaktadır.

Sonuç yerine uzmanlık eğitimi gören asistanlar, zat uzmanlık eğitimleri kapsamında ve fakat eğitim sorumlusunun nezaretinde uygulama yapabilirler, onlara bu kapsamda nöbet tutturulabilir.

b. Ehlihibre Hekimlerin Acil Servis Nöbetleri,

Ivedi Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinin 15. maddesinin b) fıkrasında acil servislerdeki evgin sağlık hizmetlerinin ehlivukuf hekim sorumluluğunda, ivedili sağlık hizmetleri konusunda eğitim görmüş, tecrübeli ve yeter sayıbile tabibin, hemşirenin ve diğasker personelin birlikte katılımı ile ayrımsız bütün yerine yürütülecek şekilde birleştirme edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Burada sözü edilen uzman doktor “Evgin Tıp Uzmanı” olan Tabiptir.

Yataklı Otama Kurumları İşletme Yönetmeliğinin 42. maddesinde ise ehlihibre durumu müsait olan kurumlarda lüzum görülen branşlar için alışılagelen nöbete arttırma kendisine ayrıca ivedili nöbeti konulabileceği belirtilmiştir. Fakat buradaki ivedili nöbeti müstacel servis mesul uzmanı yerine nöbet değdevlet, uzmanlık alanı ile ilgili müstacel hastalara konsültan hekim adına bakım vermeyi içermiş nöbet türüdür.

Ivedili Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği uyarınca Ivedili Tıp Uzmanı hekimin bulunmadığı yerlerde ivedili serviste görevlendirilecek nöbetçi tabiplerin mutlak acil sağlık hizmetleri konusunda eğitim görmüş, tecrübeli aynı doktor olması gerekir. Gene bu hizmetlerde görevlendirilecek hekimlerin başka ayrımsız nöbet türüne dahil edilmesi Yataklı Otama Kurumları İşletme Yönetmeliğine aykırıdır.

Bu düzenlemeler uyarınca ivedili servislerde görev işleyen hekimlerin sağlık kuruluşlarından ayrılması, grup yetersizliği vb. gerekçelerle acil sağlık hizmetleri üzerine eğitimi ve tecrübesi sıfır bilirkişi hekimlerin ivedi servis nöbetçi tabibi kendisine görevlendirilmesi hem hukuka hem de sağlık hizmetlerinin gereklerine aykırıdır. Aynı şekilde bilirkişi hekimin eğitimi ve tecrübesi bulunsa üstelik servis, branş vb. diğer nöbet türleri ile gelişigüzel müstacel servis nöbeti tutturulması birlikte hukuka aykırıdır.

c. Aile Hekimleri ve Sosyete Sağlığı Merkezi Hekimlerinin Evgin Sağlık Hizmetleri Nöbetleri.

Ocak Hekimliği Aplikasyon Yönetmeliğinin 10. Maddesinde Şifahane bulunmayan ilçe merkezleri ve bütünleşmiş sağlık hizmetinin sunulduğu merkezlerde evgin sağlık hizmetleri ile durumunda ölü açımı hizmeti dışındaki adlî doktorluk hizmetlerinin; say saatleri içinde ev hekimleri, himmet saatleri dışında ve resmi dinlence günlerinde ise ilçe merkezindeki, toplum sağlığı merkezi hekimleri, bütünleşmiş sağlık hizmeti sunulan merkezlerde çalışan hekimler ve familya hekimlerinin toplamı dikkate alınarak Ä°lçe merkezindeki bütün doktor sayısı altı yahut daha birkaç ise ister, altıdan aşkın ise etkin nöbet şeklinde yürütüleceği düzenlenmiştir. Bu nöbet türleri ile de hekimlerin detaylı saatler çalıştırılmaları halinde istirahat haklarının ihlali söz konusu olmaktadır.

d. Biricik Uzman Hekim Nöbetleri

Yataklı Otama Kurumlarının 42. Maddesinin A fıkrasında Ä°capçı nöbetinin, eksper adedi nöbet tutak miktarlardan bir iki, ancak dangadak aşkın olan kurumlarda tutulacağı düzenlenmiştir. Bu düzenleme uyarınca icapçı nöbeti içmağara o alandaki uzman doktor sayısının yeryüzü beş altı iki olması gerekmektedir.

Ancak Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarıulan 16.10.2009 gün ve 27378 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulan, Yataklı Sağlık Tesislerinde Acil Servis Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ’in 12. Maddesinin 9. Fıkrasında, “Ana üst ve taraf dal branşlarından bilirkişi doktor mevcudu 1 (bire bir) olan branşlar evgin branş nöbetlerine karışma edilmez. Bunlar için ihtiyaç halinde çağrı yöntemi ile sağlık tesislerine davet edilmek üzere ister nöbeti tutturulur” düzenlemesi yapılmıştır. Bu düzenleme Yataklı Otama Kurumları İşletme Yönetmeliği’nin yukarıüstelik belirtilen düzenlemesine aykırıdır. Ayrıca Anayasanın dinlenme hakkı, maddesel ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı başta doğmak üzere pek çok normuna aykırıdır. Avrupa Mahkemesi’nin hekimlerin çalışma sürelerine ilişhedef kararlarına bile aykırıdır. Bu düzenlemenin iptali içmağara Türk Tabipleri Birliği Tarz Konseyi tarafından fesih davası açılmış henüz sonuçlanmamıştır.

D. NÖBET SONRASI DÄ°NLENME-Ä°ZÄ°N HAKKI/NÖBET-AŞKIN ÇALIŞMA ÜCRETÄ°

a. Amme Görevlileri Yönünden:

Şeb nöbeti tutanlara ertesi gün görev verilemez.

Geceyi yoğun çalışma ile uykusuz geçiren personele, kurumun personel durumu ve imkânları müsait görünmek, hizmeti aksatmamak kaydıyla evinde veya kurum içerisinde lüzum görüldüğü sürece dinlenmesi içmağara başdoktor cevaz verebilir.

Hafta tatillerinde ve resmi tatil günlerinde nöbet tutanlara hizmeti aksatmamak kaydıyla diğer iş günlerinde nöbet süresi kadar izin verilebilir.

Ä°zin kullandırılmayan hekimlere ise nöbet karşılığında ücret ödeneceği 657 Sayılı Izzet Memurları Kanununun Mülhak 33. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu yön uyarınca; Yataklı otama kurumları, seyyah hastaneler, ağız ve diş sağlığı merkezleri ve 112 acil sağlık hizmetlerinde haftalık çalışma süresi dışında alışılagelen, acil yahut branş nöbeti yilbik, bu nöbet karşılığında kurumunca müsaade kullanmasına müsaade edilmeyen personele, cevaz aracılığıyla karşılanamayan her bir nöbet saati için (nöbet süresi kesintisiz 6 saatten az olmamak üzere)nöbet ücreti ödenecektir. Ancak ayda 130 saatten fazlası için ömersiye yapılmayacaktır.

Bu husus hükmü, üniversitelerin yataklı tedavi kurumlarında çalışdakika asistanlar içmağara dahi uygulanmaktadır.

Ä°cap nöbeti tutan ve bu nöbet karşılığında kurumunca müsaade kullanmasına müsaade edilmeyen personele ise; cevaz vasıtasıyla karşılanamayan beherglas icap nöbeti saati için, lüzumlu nöbeti süresi akıcı 12 saatten bir iki olmamak üzere, yukarıde nöbet ücreti içmağara belirlenen ücretin yüzde 40’ı tutarında ister nöbet ücreti ödenecektir. Bu şekilde ücretlendirilebilecek hep gerek nöbeti süresi aylık 120 saati geçemeyecektir. Bu madde uyarınca yapılacak ödemelerin kurumların döner sermaye bütçesinden karşılanacağı düzenlenmiştir. Maddede meydan alan gösterge rakamlarına göre 2011 yılı Ocak ayı itibariyle ¼’ünde mevcut tıpkısı bilirkişi hekimin aynı saat karşılığında alacağı nöbet ücreti 6,19 TL , Düz Hekim hekimin ise 5,57 TL’dir.

b. Özel Hava ve Kuruluşlarda Çalışanlar Yönünden:

İş Kanunun 41 ve devamı maddelerinde nöbet ve tıpkısı esame altında yaptırılan çok çalışmaların nasıl karşılıklandırılacağı düzenlenmiştir.

İş Kanununda aşkın çalışma, haftalık kırkbeş saati aşdakika çalışma yerine belirlenmiştir.

Haftalık çalışma süresi sözleşme ile kırkbeş saatin altında belirlenmiş ise bu durumda haftalık çalışma süresini aşan fakat kırkbeş saate büyüklüğünde olan çalışma ise aşkın sürelerle çalışma namına tanımlanmıştır.

Örnek vermek gerekirse bir doktor yaptığı iş sözleşmesi ile hastanede haftada 35 saat çalışmak üzere anlaşmış ve o hafta toplam 50 saat çalışmış ise, 35 saat ile 45 saat arasında kalan 10 saatlik süre fazla sürelerle çalışma sayılmakta 45 saat ile 50 saat arasındaki 5 saatlik süre ise fazla çalışma sayılmaktadır.

Kanun uyarınca fazla çalışma veya aşkın sürelerle çalışma yapan doktor isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret alabilecektir.

Fakat zamlı ücret namına, aşkın çalıştığı seçme saat karşılığında aynı saat otuz dakika, fazla sürelerle çalıştığı temas saat karşılığında ise bir saat onbeş dakikayı azade antlaşma yani cevaz kendisine kullanabilecektir. Örneğimize anlayışsız dönecek olursak hekim yaptığı 10 saatlik fazla sürelerle çalışma içmağara 12 saat 30 an, geriye artan 5 saatlik çok çalışma içmağara ise 7 saat 30 an müsaade kullanabilecektir.

Hekim türe ettiği başıboş zamanı altı kamer zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bire bir yetersizlik olmadan istimal hakkına sahiptir.

Hekime, karşılığında müsaade kullanamadığı nöbet vb. beher saat çok çalışma içmağara, normal çalışma ücretinin saat başına düşarz miktarının yüzde elli yükseltilmesi vasıtasıyla çok çalışma ücretine türe kazanır. Hafta tatilinde yapıulan fazla çalışmalarda ise saat ücreti yüzyüz zamlı adına ödenir.

Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda geçerli ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate büyüklüğünde yapılan çalışmalarda, beherglas saat çok süreyle çalışma için verilecek ücret alışılagelen çalışma ücretinin saat başına düşsunu miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir.

Çok süre çalışma içmağara işçinin onayının alınması gerekir. Aşkın çalışma süresinin toplamı benzeri yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla gayrimümkün.

Mehtaplı, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren hekimlere çok çalışma yaptırılamaz.

III. DÄ°NLENME ve Ä°ZÄ°N HAKLARI

A. YILLIK ÜCRETLİ İZİN

a. Kamu Görevlileri Yönünden

Kamu görevlilerinin yıllık cevaz hakları, 657 sayılı Celal Memurları Kanunu’nun 102. Ve 103. Maddelerinde düzenlenmiştir. Bu maddelere göre;

Amme görevlisi hekimlerden, hizmeti 1 yıl-10 yıl arası olanlara 20 gün, 10 yıl ve üstü hizmet süresi olanlara ise 30 gün yıllık ücretli cevaz verilir.

Yıllık izinler, âmirin uygun bulacağı zamanlarda, global veya ihtiyaca göre kısım kısım kullanılabilir.

İçinde bulunulan yıl ile ayrımsız önceki yıl hariç, önceki yıllara ait kullanılmayan müsaade hakları düşasker.

b. Özel Sağlık Hava ve Kuruluşlarında Çalışanlar Yönünden

İş Kanunu’nun 53. Maddesine göre, iş akdine dayalı namına görev yapan hekimlere verilecek yıllık ücretli izinlerin minimal miktarları bakım sürelerine göre belirlenmiştir. Bakım süresine göre hekime verilecek yılık cevaz süresi;

Bakım süresi 1 yıldan 5 yıla büyüklüğünde (beş yıl dahil) olanlara on dört günden,

5 yıldan aşkın 15 yıldan bir iki olanlara yirmi günden,

15 yıl (karışma) ve daha aşkın olanlara yirmi altı günden az imkânsız.

Elli yaş ve üzeri hekimler için hizmet süresine bakılmaksızın verilmesi müstelzim yıllık izin süresi genişlik birkaç 20 gündür.

Yıllık müsaade süreleri iş sözleşmeleri ve şişko iş sözleşmeleri ile artırılabilir.

Yıllık müsaade işveren tarafından bölünemez. Fakat tarafların karşılıklı anlaşması ile tıpkı bölümü 10 günden beş altı olmamak üzere ikiye bölünebilir.

Hekim, yıllık müsaade hakkından vazgeçemez.

İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.

Yıllık ücretli izin günlerine müsadif ulusal saraka, hafta tatili ve umumi dinlence günleri cevaz süresinden sayılmaz.

B. ÖĞLE TATİLİ

a. Kamu Görevlileri Yönünden

“Sağlık Personeli Çalışma Saatleri” konulu 2010/55 sayılı Sağlık Bakanlığı Genelge ile çalışanlara 12.00-14.00 saatleri arasında hizmeti aksatmamak kaydıyla 1 saatlik öğle tatili verileceği, sağlık çalışanlarının bu 1 saatlik arada kurumdan ayrılamayacakları, ihtiyaç duyulması halinde görevlerini sürdürecekleri düzenlenmiştir.

Türk Tabipleri Birliği tarafından, bu uygulama ile yataklı otama kurumlarında hekimlerin günlük çalışma saatinin 9 saate çıkarıldığı, dolayısıyla haftalık 40 saat olarak belirlenen haftalık çalışma süresinin dahi 45 saate çıkarıldığı gerekçesiyle Genelgenin iptali istemiyle sorun açılmıştı. Sağlık Bakanlığı bu Genelgede 03.09.2010 gün ve 2010/65 sayılı Tamim ile değişiklik yapmıştır. Bu değişiklikle sağlık çalışanları için 12.00-13.00 saatleri arasının öğle tatili namına düzenleneceği, kıvrak hizmet verilen birimlerde öğle tatilinde da sağlık personelinin bulundurulacağı, bu personel içmağara sayrılarevi idaresince akıllıca görülen zamanlarda 1 saatlik istirahat süresi verileceği belirtilmiştir.

Ancak Avrupa Birliği Mahkemesi 09.09.2003 tarihli JAEGER kararında; kamu görevlilerini bile havi Çalışma Sürelerinin Belli Başlı Yönlerinin Düzenlenmesine Dayalı 93/104 sayılı direktife atıfla beklemede olan hekimin her an ulaşılabilir kendisine geçirdiği sürenin dahi hastanede işverenin emrinde geçirdiği süre ile eşdeğçeri olduğuna ve işverenin egemenlik ve talimatlarına hazır adına beklendiğinden bu sürenin birlikte çalışma süresinden sayılmasına karar vermiştir.

Bu anlamda amme görevlisi hekimlere öğle yemeği hakkını hizmeti aksatmayacak biçimde, sağlık hizmeti verilen çalim ve kuruluşlardan ayrılmadan ve giderek hizmet sunmaya hazır halde geçirmeyi dayatan Genelgeler, öğle yemeği tatili hakkını dolayısıyla istirahat hakkını ihlal etmektedir

b. Özel Sağlık Gelgel ve Kuruluşlarda Çalışanlar Yönünden:

İş Kanunu’nun 98. maddesi uyarınca, özel sağlık gelgel ve kuruluşlarında, iş akdine dayalı namına görev işleyen hekimlere, günlük çalışma süresinin averaj bire bir zamanında işyerinin işleyişine ve işin gereğine göre ayarlanmak aracılığıyla:

Dört saat yahut daha kısa süreli işlerde on beş an,

Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate büyüklüğünde (yedibuçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat,

Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat ara dinlenmesi verilir.

C. KULP Ä°ZÄ°NLERÄ°

Çap memurları Kanunu’nda ve İş Kanunu’nda düzenlenen vesile izinleri;

Doğum izni,

Süt izni,

Teehhül ve ölüm halinde verilecek izinlerdir.

a. Doğum İzni

a.1.Amme Görevlileri Yönünden

Mehabet Memurları Kanunu’nun 104. Maddesine göre, doğumdan önce 8 hafta (Çoğul hamilelik halinde 10 hafta), doğumdan sonradan 8 hafta tutmak üzere 16 hafta ücretli cevaz verilir.

Bu süreler çalışanın sağlık durumuna göre tabip raporuyla uzatılabilir.

Mehtaplı memurun doğum öncesi izin süresinde çalıştırılması şu koşullarla mümkündür:

Memurun müsaade bağışlamak hesabına, çalışmayı yeğleme etmesi gerekir.

Memur sunma çok doğumdan önceki 3 haftaya kadar doktor raporu ile akıllıca bulunması halinde çalıştırılabilir.

Memurun bu süre zarfında çalıştığı süreler, doğum sonrası izin sürelerine eklenir.

Karısı doğum özne kamu görevlisi hekime isteği halinde 3 gün cevaz verilir.

Gebeliğinin 24. haftasını dolduran kadın hekimin, doğum öncesi izne ayrılıncaya büyüklüğünde hizmeti aksatmayacak şekilde yetersizlik olmadığı sürece nöbete girmemesi sağlanır.

a.2.Özel Sağlık Çalim ve Kuruluşlarında Çalışanlar Yönünden

İş Kanunun doğum iznini düzenleyen 74. maddesi Ululuk Memurları Kanununun ait hükmüne paralel olup, bu anlamda özel sağlık kuruluşlarında görev eden hekimler da yukarıdaki doğum izni esaslarına tabidir.

Yanı sıra İş Kanununda gebelik süresince gebe hekime periyodik kontroller içmağara ücretli müsaade verileceği ve doktor raporu ile zaruri görüldüğü takdirde, gebe hekimin sağlığına makul elan belli belirsiz işlerde çalıştırılacağı özel olarak düzenlenmiştir.

b. Süt İzni

Doğum yapan çalışanın süt izni hakkı, ülkemizce onaylanan Avrupa Sosyal Şartı’nın 8. maddesinde güvence altına alınmıştır. Bu hükme göre Devletler; emzirme döneminde annelere, bu amaçla ehliyetli tıpkısı süre işe açıklık ödeme hakkı sağlamayı ve çocuklarını emzirme dönemindeki kadınların çalışmalarını bitmeme ettirmeye yönelik tedbirleri almayı taahhüt etmişlerdir. Konuya ilişamaç mevzuatımızdaki düzenlemelere bakacak olursak;

b.1. Amme Görevlileri Yönünden

Fehamet Memurları Kanunu’nun ‘Vesile izni’ başlıklı 104. Maddesinin (A) fıkrasına göre, memurlara, bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri içmağara günde bütün bire bir buçuk saat süt izni verilir.

2005/79 sayılı Çalışma Düzeni Hakkında Sağlık Bakanlığı Genelgesi’ne göre, doğum özne hekimler, süt izni süresince hizmeti aksatmayacak şekilde yokluk olmadığı sürece nöbete dahil edilmezler.

Bu iznin ne zaman kullanılacağını tespit hakkı annenindir.

b.2. Özel Gurur ve Kuruluşlarda Görev Yapanlar Yönünden:

İş Kanununun 74. Maddesinin sonuç fıkrasına göre, iş akdine dayalı çalışzaman kadın hekimlere aynı yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri içmağara günde bütün tıpkı buçuk saat süt izni verilir. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

Bu sürenin ne saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını asıl doktor kendisi belirler.

c. Teehhül ve Ölüm Halinde Ä°zinler

c.1.Amme Görevlileri Yönünden:

657 sayılı Yasa’un 104. maddesinin 1. Fıkrasının (c) bendine göre, amme görevlisi hekime, kendisinin veya çocuğunun evlenmesi, annesinin, babasının, eşinin, çocuğunun veya kardeşinin ölümü halinde 5 gün müsaade verilir.

c.2. Özel Hava ve Kuruluşlarda Görev Yapanlar Yönünden:

İş Kanunun 46. maddesine göre, iş akdine dayalı yerine çalışdakika hekimlere, evlenmelerinde, anne veya babanın, eşmağara, kardeş yahut çocukların ölümünde 3 güne kadar ücretli cevaz verilir.

D. HASTALIK Ä°ZNÄ°

a. Amme Görevlileri Yönünden

657 sayılı Yasa’un 105. Maddesi uyarınca, hastalık halindeki kamu görevlisi hekime, namına sunulan otacı raporunda gösterilecek lüzum üzerine hastalık izni verilir.

İzin süresinin hekimin hizmet süresine göre belirlenmesi esas olup:

10 yıla kadar hizmeti olanlara 6 ayak tabanı büyüklüğünde,

10 yıl üstü hizmeti olanlara 12 aya büyüklüğünde,

Amansız Hastalık, verem ve akıl hastalıkları üzere mufassal süreli bire bir tedaviye ihtiyaç gösteren hastalığa yakalananlara 18 ayak tabanı büyüklüğünde hastalık izni verilebilir.

Bu sürelerin böylelikle hastalığının bitmeme ettiği resmi sağlık kurullarının raporu ile belirleme edilenlerin izinleri bir katına büyüklüğünde uzatılır.

Uzatıulan süre sonunda üstelik iyileşmeyenler hakkında emeklilik hükümleri uygulanır.

Görevlerinden dolayı saldırıya uğrayanlar ile görevleri sırasında ve görevlerinden dolayı benzeri kazaya uğrayan yahut ayrımsız iz hastalığına tutulanlar iyileşinceye kadar yetkilendirilmiş sayılır.

b. Özel Çalim ve Kuruluşlarda Çalışanlar Yönünden

Hekimin tutkun olması yahut kazaya uğraması halinde, otacı raporunda tamlanan gereklere makul olarak kendisine hastalık izni verilir. İşçinin uğradığı kaza yahut tutulduğu hastalık dolayısıyla işe gidemediği günler İş Kanunu’nun 55. Maddesi uyarınca yıllık ücretli cevaz hakkının hesabında çalışılmış günler olarak sayılır.

Aynı maddenin (a) bendine göre, hastalık izni süresinin;

İşi altı aydan birbuçuk yıla büyüklüğünde sürmüş olan işçi içmağara, bildirimin diğleşker tarafa yapılmasından başlayarak dört haftalık süreyi,

İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğleşker tarafa yapılmasından başlayarak altı haftalık süreyi,

İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi içmağara, tebligat yapılmasından başlayarak sekiz haftalık süreyi 6 hafta aşması durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz iptal hakkı doğmaktadır.

E. ÜCRETSİZ İZİN HAKKI

a. Kamu Görevlileri Yönünden:

Kamu görevlilerinin ücretsiz müsaade hakkı, 657 sayılı Yasa’un 108. Maddesinde düzenlenmiştir.

Maddeye göre; amme görevlisi hekimin, bakmaya merbut olduğu veya memur refakat etmediği takdirde dirimsel tehlikeye girecek temel, ağababa, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır ayrımsız ilçe geçirmesi yahut önemli bire bir hastalığa tutulmuş olması hallerinde, bu hallerin raporla belgelendirilmesi şartıyla Cesamet memurlarına, istekleri üzerine bildirme çok altı taban büyüklüğünde aylıksız müsaade verilebilir.

Aynı şartlarda bu süre aynı katına büyüklüğünde uzatılabilir.

10 bakım yılını tamamlamış amme çalışanlarına, bahane bildirmelerine lüzumlu olmaksızın bire bir defaya mahsus görünmek üzere altı taban büyüklüğünde aylıksız izin verilebilir.

Doğum özne amme görevlisine, isteği halinde doğumdan sonraki 8 haftalık cevaz süresine ilişik kendisine 12 taban büyüklüğünde ücretsiz müsaade verilir.

Yetiştirilmek üzere (bursla gidenler dahil) yurt dışına Ululuk tarafından gönderilen öğrenci ve memurlarla, dar içine ve dar dışına sürekli görevle atanan memurların eşlerine memuriyetleri süresince rastgele defasında 1 yıldan bir iki olmamak üzere genişlik çok 8 yıla büyüklüğünde aylıksız müsaade verilebilir.

Bahane müstelzim ücretsiz müsaade halinin sona ermesi durumunda amme görevlisi görevine dönmek durumundadır. Buna aykırı davrananlar memuriyetten çekilmiş sayılır.

b. Özel Çekicilik ve Kuruluşlarda Çalışanlar Yönünden:

İş Kanunu’nda elden doğum sonrası ücretsiz izin hakkı özel yerine düzenlenmiştir.

Kanun’un 74. Maddesinin 5. Fıkrasına göre, isteği halinde kadın işçveli, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı taban büyüklüğünde ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli müsaade hakkının hesabında dikkate alınmaz.

Bunun dışındaki tüm durumlarda, ücretsiz cevaz hakının kullanımı hekim ile işverenin bu konuda anlaşmasına bağlı kılınmıştır.

F. HAFTA TATÄ°LÄ°

Ülkemizde hafta tatiline ilişamaç ‘Hafta Tatili Hakkında Yasa’ hükümleri uygulanmaktadır. Bu Kanuna göre hafta tatili Alım Satım günüdür.

Ayrıca Kanun’un 4. maddesinde hastanelere Alım Satım günü tatil yapmama olanağı tanınmıştır.

Ayrıca özel kanunlarda düzenlemelerde hafta tatilinin pazardan başka aynı günlerde düzenlenme olanağı saklı tutulmuşdevir. Konuya ilişmaksat özel düzenlemelere baktığımızda:

Ululuk Memurları Kanununun 99. Maddesinin 2. fıkrasında, cumartesi ve Alışveriş günlerinin hafta tatili namına düzenlendiği görülmektedir.

İş Kanununun 46. Maddesinin 1. fıkrası, tatilden önceki 6 iş gününde kanuni günlük iş süresine göre çalışan işçiye, yedi günlük biraz dilimi içinde selis sunu beş altı yirmidört saat istirahat (hafta tatili) verileceği şeklindedir. Ancak bunun ne gün kullanılacağı özel adına düzenlenmemiştir.

G. MILLÎ SÖZ VE UMUMI TATÄ°LLER

Ülkemizde ulusal kortej ve genel tatiller ise, Millî Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanunda düzenlenmiş, fakat özel kanunlarda kayran düzlük konuya ilişkin düzenlemeler saklı tutulmuştur.

Kanunda yer kayran düzenlemelere göre;

29 Ekim günü Ulusal Bayramdır. Söz, 28 Ilk Teşrin günü saat 13.00’ten itibaren başlar ve 29 Teşrinievvel günü bitmeme kadir.

23 April günü Ulusal Irade ve Çocuk Bayramı,19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı, 30 Ağustos günü Zafer Bayramı olması nedeniyle resmi tatildir.

Ramazan Bayramında ön gün günü saat 13.00’ten itibaren 3.5 gün, Kurban Bayramında arife günü saat 13.00’ten itibaren 4.5 gün resmi tatildir. C) 1 Ev yılbaşı tatilidir.

1 Karı günü yılbaşı tatili, 1 Mayıs günü Faaliyet ve Dayanışma Günü tatili kendisine düzenlenmiştir.

Sayılan ulusal, resmi, dini söz günleri ile yılbaşı günü resmi ofis ve kuruluşlar dinlence edilir.

Bu Kanun’de tamlanan Ulusal Meze ve genel tatil günleri; Cuma günü akşamı sona erdiğinde izlem eden cumartesi gününün tamamı dinlence yapılır.

Mahiyetleri itibariyle sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlarındaki hükümler saklıdır.

29 Ilk Teşrin günü özel işyerlerinin kapanması zorunludur.

Şevket Memurları Kanununda ulusal küçümseme ve genel tatiller hakkında özel hüküm bulunmadığı için, amme görevlileri için yukarıde sayıulan umumi esaslar uygulanır

İş Kanunun 44. maddesine göre, millî hezel ve genel dinlence günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı şişman iş sözleşmesi yahut iş sözleşmeleriyle kararlaştırılabilir. Bunlarda hüküm bulunmaması halinde, söz konusu günlerde çalışılması için çalışanın onayı gerekmektedir.

Ancak 29 Ekim günü özel işyerlerinin kapanması yasal bire bir zorunluluktur.

H. ŞUA İZNİ

a. Kamu Görevlileri Yönünden

Amme sağlık alim ve kuruluşları ile Radiyoloji, Radiyom ve Elektrikle Otama ve Diğleşker Fizik Tedavisi Müesseseleri Hakkında Yasa kapsamındaki sağlık kuruluşlarında ışın etkin etkiye maruz kalan hekimlere, yılda 4 hafta muntazaman devamlı müsaade verilmesi zorunludur.

Bu iznin içinde bulunulan yıl içinde kullanılması zorunlu olup, tıpkısı sonraki yıla bırakılamaz.

Şua izninin parça parça değdiyar bütün namına verilmesi esastır.

Ä°znin verilişinde öncelikle izni kullanacak hekimin istemi dikkate alınır. Fakat sağlık hizmetlerinin kesintisiz olması zorunluluğu nedeniyle hizmetin aksamaması dikkate alınarak bu istemin, hekimin amiri tarafından akıllıca bulunması gereklidir.

b. Özel Çekicilik ve Kuruluşlarda Çalışanlar Yönünden:

İş akdine dayalı yerine çalışan hekimler yönünden ise, İş Kanununda yahut ilişik zir mevzuatta şua izni ile ilgilendiren özel bire bir düzenlemeye düzlük verilmemiştir.

Ancak Işın Bilimi, Radyum ve Elektrikle Tedavi ve Diğleşker Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Yasa’da ve bu kanuna dayalı çıkarıulan Tüzük’te özel kuruluş evet de kamu kurumu ayrımı yapılmadan şua izni vb. haklar düzenlenmiştir. Bu anlamda iş akdine dayalı çalışan hekimlere birlikte yılda 4 hafta muntazaman devamlı müsaade verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

Bu iznin kullanımı için, benzeri kamer önceden işverene ya dahi izinli birime bildirimde bulunulması ve isteğmağara akıllıca bulunması gerekir.

MESABE: Tüm bunlara katma olarak, Işın Bilimi, Radyum ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizik Tedavisi Müesseseleri Hakkında Tüzük’ün 21. maddesine göre, ışın etkin maddeye maruz kalarak görev işleyen radyoloji uzmanı hekimlere, Alım Satım gününe mülhak olarak aynı gün üstelik öğleden sonra izin verilmesi zorunludur.

1 Aktaran Ihtiyaç Dinç, Amme Personelinin Dinlenme Hakkı ve Önemi, E-Yaklaşım, April 2008, Sayı 184.