Öncelikle hususi kanuna tabi olan yükseköğretim personeline yurtdışına ilmî amaçlı görevlendirilmesi halinde mecburi hizmet yüklenemeyeceğini değerlendiriyoruz.
Bu yazımızda, şevket üniversitelerinde fariza yapmakta olan tedrisat elemanlarının ilmî icraat beğenmek amacıyla ensiz dışına vazifeli gitmeleri halinde zorunlu hizmetle görevli olup olmadıklarını değerlendireceğiz.
Bilindiği amacıyla, akademisyenlerin yetersiz içre veya ancak dışında görevlendirme usulü öncelikle 2547 dar Yükseköğretim Kanununun 39 uncu maddesinde düzenlenmiştir. İlgili maddenin birinci fıkrasında; “Talim elemanlarının kurumlarından yolluk almaksızın az zarfında ve dışında kurultay, konuşma, seminer ve aynı bilimsel toplantılarla, veri ve meslekleri ile ilişik farklı toplantılara katılmalarına, araştırı ve inceleme gezileri yapmalarına, araştırma ve incelemenin gerektirdiği yerde bulunmalarına, ayrımsız haftaya kadar dekan, enstitü ve yüksek ekol müdürleri, onbeş güne kadar rektörler müsaade verebilirler. Bu şekilde onbeş günü aşan yahut yolluk verilmesini gerektiren veya araştırma ve incelemenin gerektirdiği masrafların darülfünun ile buna sınırlı birimlerin bütçesinden yahut döner kebap gelirlerinden ödenmesi icabeden durumlarda, ilişik yönetim kurulunun kararı ve rektörün onayı gereklidir.” düzenlemesi kayran almaktadır.
amma velakin tıpkısı kanunun 65 nci maddesinin a/13 fıkrasına güvenerek hazırlanan; “Yurtiçinde ve Yurtdışında Görevlendirmelerde Uyulacak Esaslara İlişkin Yönetmelik”, yukarıda düzlük verdiğimiz Kanun mesabesinde öngörülen yurtiçinde ve yurtdışında geçici görevlendirme esaslarını düzenlemektedir.
Mezkur Yönetmeliğin 2 nci maddesine göre tedris elemanlarının görevlendirmeleri süre yönünden ikiye ayrık; buna göre öğretim elemanlarının ilmî toplantılara akmak, tetkik, araştırma ve uygulama fayrap etmek üzere süresi üç kamer büyüklüğünde (üç kamer dahil) olan görevlendirmeleri gelişmemiş kesiksiz, üç aydan çok devamlı olanları ise uzun mütemadi kendisine tanımlanmıştır.
Antrparantez, bahis konusu Yönetmeliğin ilişik maddelerinde gücük sürekli veya etraflı mütemadi görevlendirmelerde cevaz makamları, belli başlı süre görev etme şartları ve istisnalar düzenlenmiştir. Ancak, 2547 çevrilmiş Yükseköğretim Kanununda gerekse ilişkin Yönetmelikte kısa/detaylı mütemadi görevlendirme düz talim elemanlarına zorunlu hizmet yüklenebileceğine yönelik bariz benzeri egemenlik bulunmamaktadır.
Sair taraftan, bazen yükseköğretim kurumlarında umumi kanun olan 657 çevrilmiş Heybet Memurları Kanununun “Zorunlu Hizmet” antetli 224 üncü maddesinin ikinci fıkrasında kayran düzlük; “Yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak yahut staj beğenmek için 3 kamer ve daha çok süre ile aut memleketlere gönderilen memurlara gönderilme şekillerine bakılmaksızın yurtdışında kaldıkları sürenin iki acımasız kadar zorunlu hizmet yüklenir.” düzenlemesine bakarak mahdut dışına görevlendirilen talim elemanlarına zorunlu hizmet yüklemektedir.
Antrparantez, aynı Kanunun “Ancak Dışı Eğitim Masraflarının Tahsili” antetli katma 34 üncü maddesinde güzeşte; “İlgili kanunlarına yahut Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine göre; tahsil fethetmek, eğitilmek, yetiştirilmek, bilgilerini artırmak, staj ayırmak veya bire bir bire bir nedenle arızi süreli vazifelendirilmek suretiyle, üç kamer yahut henüz fazla süre ile yurtdışına gönderilen kamu personeli yurtdışında bulundukları sürenin iki imansız büyüklüğünde zorunlu hizmetle yükümlüdürler. Bu şekilde ancak dışına gönderilecek personelden, örneği Maliye Bakanlığı tarafından mücehhez “Yüklenme Senedi ile Muteber İmzalı Müteselsil Kefillik Senedi” alınır.” hükmüne bakarak tedrisat elemanlarından kefillik senedi dahi alınmaktadır.
Bu bahis özelinde yaşanan bire bir olayda Danıştay Sekizinci Dairesinin Temel No:1999/2506 sayılı dosyasında sunulan kararda; “davacının yurtdışına gönderilme nedeni olan “ilmî araştırı” amacı, 657 dar Yasanın mezkûr mülhak 34. maddesinde belirtik yer almadığı kabilinden tıpkı maddede düzlük kayran “…bir aynı bozukluk…” ibaresi kapsamında hatır olanağı dahi yoktur. Ayrımsız konuda hususi nitelikli 2547 basit Yasada ayaklık varken, genel nitelikli olan 657 az Yasanın uygulanamayacağı hukukun genel ilkeleri gereğidir. Bu durumda, 657. Sınırlanmış Yasadan kaynaklanan zorunlu bakım yükümlülüğü, 2547 mahdut Yasanın 39. maddesinin 2. fıkrası kapsamındaki görevlendirmeler amacıyla kortej konusuyken, birinci paragraf gereğince yurtdışında görevlendirilen davacının mecburi hizmetle memur tutulmasında hukuka uygunluk görülmemiştir.” ifadeleri düz almıştır.
Son kendisine, 2547 çevrilmiş Kanunun 39. maddesinin 1 inci fıkrası kapsamındaki görevlendirmeler açısından mecburi bakım yükümlülüğüne dayalı yasal benzeri aranjman bulunmadığı ayn önüne alındığında yapılacak işlemlerde görevlendirmelerin niteliğindeki ayrıma özen edilmeli, çünkü say esaslarının temeli bilimsel araştırmaya dayanan özel kanunlara tabi akademisyenlere olanak dışı zorunlu bakım atfetmek ilmî özerkliğin ruhuna karşıt olduğunu kadar söz konusu araştırı çalışmalarına üstelik mahzur vurmaktadır.
