4721 mahdut Türk Medeni Kanunu ve 657 çevrilmiş Oran Memurları Kanunu hükümlerine bakarak, psikiyatrik illet memurluk görevini sabah akşam adına yapmaya engel oluşturabilecek nitelikteyse ilgilendiren birey ancak engelli statüsünde görevli olanaklı.
Soru: Psikiyatri hastalığından ekolojik ortam vasi atanması lüzum görülmeyerek yasalı müşavir atanan sevimli işyar adına atanabilir mı? Kanuni danışman atanması memur olmaya bariyer tamam mu?
Cevap: Kanuni danışmanlık müessesesi 4721 basit Türk Medeni Kanununda düzenlenmiştir. Yasal danışman atama yetkisi vasilik makamı olan sulh hususiyet mahkemesine ait olup, kayyım atanmasına ilgilendiren 4721 mahdut Kanunun 426, 427 ve 428. maddesindeki kurallar yasal danışman atanmasında üstelik geçerlidir. Vesayet makamı duruma göre araçsız yahut ilgilinin isteği konusunda kanuni müşavir nasıp edebilir. Vesayetin kaldırılmasına ait ahkâm uygulanarak sulh hukuk mahkemesinin muktezi görmesi durumunda kanuncu danışmanlık sona erdirilir.
Kanunun 429. maddesinde, “Kısıtlanması üzere yeterli sebep bulunmamakla beraber korunması bakımından fiil ehliyetinin sınırlanması muktezi görülen ergin aynı kişiye aşağıdaki işlerde görüşü kırılmak üzere bir kanuncu müşavir atanır:
1. Sorun açma ve barış olma,
2. Taşınmazların alımı, satımı, rehnedilmesi ve bunlar üzerinde eksantrik aynı ayni adalet kurulması,
3. Bulunmaz evrakın alımı, satımı ve rehnedilmesi,
4. Bayağı dümen sınırları dışında mütezayit yapı işleri,
5. Ödünç ödeme ve alma,
6. Temel parayı kabul etme,
7. Bağışlama,
8. Kambiyo taahhüdü altına giriş,
9. Kefil olma.
Aynı koşullar altında tıpkısı kimsenin malvarlığını düzen yetkisi, gelirlerinde dilediği üzere tasarruf hakkı gizli dinmek amacıyla kaldırılabilir.” hükmü vadi almaktadır.
Kanuncu müşavir atanmış ayrımsız kişinin, yukarıdaki işlemleri yapabilmesi için yasal danışmanın muvafakati tam olup, ayrıca mahkemeden müsaade alınmasına icap yoktur. Yasalı danışmanın onayı olmaksızın bu işlerin yaparsa emanet üstlenme altına girmemektedir.
Kendisine kanuncu danışman atanan kişinin ishal ehliyeti kısmen sınırlandırılmıştır. Bu sebeple can tutkun ehliyetli sayılmaktadır. Sınırlanmış yeterlilik yerinde kaide kendisine dirilik tam sayılmakta, kanunda muazzez işler itibarıyla ise ehliyetsiz sayılmaktadır. Ayrıca kanuncu müşavir atanan kişinin reşit olması zorunludur.
Kendisine yasalı danışman atanan hayat, kişiye sımsıkı tutkun hakları kullanırken kanuni danışmanın görüşünü ahzetmek zorunda olmayıp medeni hakları istimal yetkisine sahiptir. Vesayetten ayrımlı olarak vesayet makamının denetimine tabi olmayıp, takkadak kanunda muazzez işlemleri gerçekleştirirken yasal danışman ile birlikte davranmak zorundadır. Türk Kentlileşmiş Kanununa göre vesayeti gerektiren hallerin bulunması halinde kişiye yasalı müşavir değil vasi atanmaktadır. Vesayeti mucip haller Kanunun 405 ila 408. maddelerinde sayılmış olup bunlar;
– psikopati ve psikopati ve düşünce zayıflığı,
Savurganlık, etanol ve metal özellik bağımlılığı, yara sevimli tarzı, üzücü hile,
Özgürlüğü bağlayıcı ukubet,
Zayıflık, engellilik, bilgisizlik yahut yavaş çor cihetiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini kanıtlama eden ergin tıpkısı kişinin özlük isteği halidir.
Türk Kentlileşmiş Kanununda meydan düz yasalı müşavirlik müessesesini bu şekilde açıkladıktan sonra sorunun cevabına geçebiliriz. Ihtişam Memurları Kanununun 48. maddesinde işyar olabilmek için gerekli şerait sayılmıştır. Bu koşullar Türk vatandaşı olma, gözyaşı şartı, öğrenim şartı, kamu haklarından mahrum bulunmamak, mahkumiyete ilgili koşulları örtmek, askerlikle ilgisi rastlanmamak, görevini sabah akşam yapmasına bariyer olabilecek akıl hastalığı bulunmamaktır. psikopati olmaması şartı özürlü kontenjanları dahilinde yapılacak atamalarda aranmamaktadır.
Soruda bahsi güzeşte psikiyatrik maraz memurluk görevini sabah akşam namına yapmasına engel oluşturabilecek nitelikteyse ait fakat sakat statüsünde vazifeli olabilecektir.
Diğer taraftan, Danıştay 5. Dairesi vasilik altındaki kişinin görevli olup olamayacağına ilişik hususlara dahi yer verdiği 15.1.1991 tarihli ve E.1988/2652, K.1991/25 sayılı Kararında, hükümlü olması sebebiyle vesayet altında kâin kişinin mahkumiyet boyunca kentlileşmiş hakları kullanma bakımından kapalı ehliyetsiz durumda bulunduğunu, bu durumdaki benzeri kişinin kamu gücü ve yetkisi bürümek aracılığıyla hesabına getirilen memurluk görevini layıkıyla yürütemeyeceğine hükmetmiştir.
Yazımızın esas kısmında kanuni müşavir atama edilmiş kişinin medeni hakları kullanma ehliyetine erbap olduğunu, vesayetten ayrımlı namına vesayet makamının denetimine tabi olmadığını, yalnız Kanunda aziz işlemleri gerçekleştirirken kanuncu danışmanının onayını alması gerektiğini belirtmiştik. Kanuni danışman atama edilmiş birey vasilik altındaki kişiye göre çok elan azade durumda olduğundan Danıştayın vesayete ilişik yukarıda saha verdiğimiz kararındaki hükümranlık kanaatimizce yasalı danışmana genişletme edilmemelidir.
Akıbet namına yasalı müşavir atanmış kişinin psikiyatrik rahatsızlığı görevin devamlı yapılmasına bariyer oluşturmayacak düzeyde ise başka şartları bile taşıması halinde memuriyete atanabileceğini, kontra durumda tutku cihetiyle yüzde 40 ve henüz fevk, süreli yahut sonsuz engellilik raporuna topluluk olması halinde 657 basit Kanunun 53. maddesi kapsamında özürlü kontenjanları dahilinde işyar adına atanabileceğini değerlendirmekteyiz.
