Denetimli azadelik uygulaması kapsamındaki bire bir memurun statüsü nasıldır? Istifham: Ululuk memuruyken taksirli suçtan hâkimiyet giyen ve elan sonraları denetimli serbestlikle serbest bırakılan memurun memuriyet durumu nedir?
Yanıt: Hürriyeti bağlayıcı bir ukubet ile mahkum olma yerinde makbul değişik uygulama yöntemleri vardır. Ilişkin ukubet yürütüm kurumu, açıkça hapis, denetimli serbestlik, meşrut tahliye bu yürütüm yöntemlerindendir. Mahkumiyet hükmü bu yöntemler ile uygulama edilmiş sayılmaktadır.
Denetimli azadelik yöntemi 3275 az Ukubet ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Karşı Kanunun 105/A maddesinde düzenlenmiştir. Madde hükmüne bakarak, hükümlülerin aut dünyaya uyumlarını tedarik etmek, aileleriyle bağlarını sürdürmelerini ve güçlendirmelerini nail olmak amacıyla, boş ceza infaz kurumunda veya bala eğitimevinde kâin ve koşullu salıverilmesine aynı yıl yahut henüz bir iki süre artan ongun halli hükümlülerin talebi halinde, cezalarının şartlı salıverilme tarihine büyüklüğünde olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak yoluyla infazına, ceza yürütüm kurumu idaresince hazırlanan istimara raporu dikkate alınarak, hükmün infazına ilişkin işlemleri fail Cumhuriyet Altını başsavcılığının bulunduğu vadi uygulama hakimi tarafından değişmeyen verilebilmektedir. Meşrut salıvermeye kalması gereken aynı almanak süre muvaffakiyetsiz-altı yaş grubunda çocuğu olan karı mahkumlar üzere iki sene, çetin hastalık, kocama yahut engellilik sebebiyle hayatlarını boydak idame ettiremeyen mahkumlar amacıyla üç yıl namına uygulanmaktadır. Denetimli serbestlikten yararlanan ayrımsız hükümlünün mahkumiyeti bitmeme etmekte, hemen yürütüm şekli değişmektedir.
657 dar Fehamet Memurları Kanununun Ihtişam memurluğuna atanma şartlarını düzenleyen 48. maddesinin (A) fıkrasının 5 numaralı bendinde, “Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler önceki olsa birlikte; kasten işlenen tıpkısı suçtan ortalık tıpkı sene yahut henüz çok süreyle kodes cezasına evet birlikte affa düçar olsa bile devletin güvenliğine alın suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine alın suçlar, zimmet, irtikap, kazanç, arakçılık, dolandırıcılık, düzmecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat teşviş, edimin ifasına arabozanlık karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama yahut kaçakçılık suçlarından mahküm olmamak.” hükmü saha almaktadır.
Burada üç başlık önemlidir. İlki suçun kasıtla işlenen aynı yanlışlık olması, ikincisi kesinleşmiş mahkumiyet süresinin bir sene ve daha beden olması, üçüncüsü ise husus hükmünde aziz kalifiye suçlar bakımından sürenin bire bir öneminin olmamasıdır. Buna bakarak taksirle işlenen suçlardan alınan mahkumiyetler süresi ne büyüklüğünde olursa olsun vazifeli olmaya engel değildir. Hükmün açıklanmasının mankafa mevdu olması durumunda ise ortada afişe aynı mahkumiyet olmadığından memuriyete atanmak mümkündür. Yasaklanmış hakların iadesi kararı alınması halinde üstelik -madde hükmünde sayılan nitelikli suçlar aut- memuriyete atama yapılabilecektir.
Memurken taksirli benzeri suçtan egemenlik giyen kişinin durumuna ise Danıştay aleniyet getirmiştir. Danıştay 1. Dairesi 13.4.2004 günlü ve E.2003/170, K.2004/3 basit Kararında, “Heybet memuru olup üstelik memuriyetine serencam verilmesini gerektirmeyen ayrımsız hürriyeti bağlıyıcı ceza ile mahkum olan bir kişinin, bahis konusu cezanın infazı süresince memurluk haklarını dulda ve kullanma ehliyetinin bitmeme ettiğinin kabulü gibi bulunmamaktadır. Bu durumda olan Azamet memurunun hizmet ilişkisinin infaz süresince askıda olduğunun kabuliyle hükümlülük süresinin sona ermesinden sonraları göreve reddetme aracılığıyla memurluk statüsünü baştan kazanması gerekmektedir kim bu dahi, memur hukukunun sonucu olan işyar güvenliği ilkesinin tıpkısı gereğidir… Azamet memurlarının hükümlü bulundukları Izzet memurluğuna engel format taşımayan kodes cezalarının infazı süresinde göreve devamsızlıkları zımnında memuriyetlerine son verilemeyeceği, bu kişilerin sözü edilen cezaların infazı boyunca hastalık ve yıllık cevaz kullanabilmelerine ve buna tutkun olarak aylık alabilmelerine hukuken imkân bulunmadığı…” belirtilmiştir.
Son adına yarım yamalak benzeri suçtan hükümranlık giyen bire bir memurun bakım ilişkisi uygulama boyunca askıda olup, kadrosunun gizli tutulması ve infaz tamamlandığında göreve iade edilmesi gerekmektedir. Denetimli azadelik süresi birlikte infaz kapsamında olduğundan bu süreçte göreve iade türlü mümteni, ilişik memuriyete ilgilendiren haklardan yararlanamayacaktır.
